DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu), çocukluk döneminde başlayabilen, dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik (hiperaktivite) ve dürtüsellik gibi belirtilerle kendini gösteren bir nörogelişimsel bozukluktur. DEHB, bir kişinin yaşam kalitesini, okul başarısını ve sosyal ilişkilerini olumsuz yönde etkileyebilir. DEHB’nin belirtileri genellikle 12 yaşından önce başlar, ancak bazı durumlarda, belirtiler yetişkinlikte de devam edebilir.
DEHB’nin Temel Belirtileri: DEHB, üç ana belirti grubuyla tanımlanır: dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik. Bu belirtiler, kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve her bireyde hepsi görülmeyebilir.
- Dikkat Eksikliği:
- Kolayca dağılma ve dikkat toplamakta zorluk çekme.
- Uzun süreli dikkat gerektiren görevlerde zorlanma.
- Yapılacak işleri sırasıyla tamamlamada zorluk yaşama.
- Günlük işleri veya okul ödevlerini unutmadan tamamlama güçlüğü.
- Hiperaktivite (Aşırı Hareketlilik):
- Sürekli hareket etme isteği, yerinde duramama.
- Otururken bile sürekli kıpırdanma, elleri ve ayakları oynatma.
- Sessizce oyun oynamakta zorluk, konuşkanlık ve aşırı enerji harcama.
- Dürtüsellik:
- Başkalarının sözünü kesme veya sıra beklerken sabırsızlık gösterme.
- Düşünmeden hareket etme, anlık kararlar verme.
- Duygusal tepkilerde ani değişimler ve sinirlilik.
DEHB’nin Nedenleri: DEHB’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik, çevresel ve biyolojik faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir:
- Genetik Faktörler: DEHB, genetik yatkınlık ile ilişkilidir. Ailede DEHB olan bir kişinin, bu bozukluğu geliştirme olasılığı daha yüksektir.
- Beyin Kimyası ve Yapısı: DEHB’li bireylerin beyinlerinde, dikkat ve davranışları kontrol eden alanlarda farklılıklar olabilir. Dopamin ve norepinefrin gibi nörotransmitterlerin işlevindeki bozukluklar, DEHB’ye yol açabilir.
- Çevresel Faktörler: Hamilelik sırasında sigara içme, alkol kullanımı, doğum öncesi enfeksiyonlar gibi çevresel etkenler DEHB’nin gelişimine katkıda bulunabilir.
DEHB’nin Tanısı: DEHB tanısı genellikle bir psikiyatrist, nörolog veya pediatrist tarafından yapılır. Tanı, bireyin semptomlarını ve davranışlarını gözlemleyerek, belirli bir süre boyunca (genellikle 6 ay ve daha fazla) değerlendirilir. DEHB’nin tanısı, çocuklarda okul başarısızlığı ve davranış bozuklukları gibi durumları içeren kapsamlı bir değerlendirmeyi gerektirir. Ayrıca, bireyin ruh sağlığı, gelişimsel durumu ve çevresel etmenler de göz önünde bulundurulur.
DEHB Tedavisi: DEHB tedavisi, ilaç tedavisi, psikoterapi ve davranışsal müdahaleleri içerebilir. Her birey için en uygun tedavi planı kişiye özel olarak belirlenir.
- İlaç Tedavisi:
- Stimulantlar: En yaygın tedavi seçeneğidir. Metilfenidat ve amfetamin türevleri gibi ilaçlar, dikkat artırıcı ve hiperaktiviteyi kontrol etmeye yardımcı olabilir.
- Non-stimulantlar: Atomoksetin gibi ilaçlar, stimulanlara alternatif olarak kullanılır.
- Davranışsal Terapi:
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): DEHB’li bireyler için dikkat ve davranış yönetimi konusunda yardımcı olabilir.
- Aile Terapisi ve Eğitim: Ailelere, DEHB’li çocukların daha iyi desteklenmesi ve yönetilmesi konusunda rehberlik eder.
- Eğitim Desteği:
- DEHB’li çocuklar için özel eğitim teknikleri ve davranış yönetimi stratejileri kullanılabilir. Okullarda, öğretmenlerin de desteğiyle sınıf içindeki zorluklarla başa çıkılabilir.
DEHB ile Yaşamak: DEHB, tedavi edilebilir ve yönetilebilir bir durumdur. Uygun tedavi ve destekle, DEHB’li bireyler başarılı bir yaşam sürebilir. Erken tanı ve tedavi, durumun etkilerini azaltmada önemli bir rol oynar. Ancak, DEHB’nin yönetilmesi uzun vadeli bir süreç olabilir ve tedaviye uyum önemlidir.
Sonuç olarak, DEHB, dikkatin dağılması, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik gibi belirtilerle kendini gösteren bir bozukluktur. Bu bozukluk, bireyin yaşamını zorlaştırabilir ancak uygun tedavi ile etkili bir şekilde yönetilebilir.
Bu cevap bilgi amaçlıdır. Kesin tanı için her zaman her konuda kendi doktorunuza danışın.